Wczoraj i dziś

Historia Teatru Kameralnego w Bydgoszczy sięga lat 50. XIX wieku.

Teatr Kameralny w Bydgoszczy. Podróż w czasie i przestrzeni

Budynek przy dzisiejszej Grodzkiej 14-16 w Bydgoszczy jako scena teatralna funkcjonował w latach 1962-1988 i, po długiej przerwie, ponownie zyskał taką funkcję w 2021 roku. I choć oczywiście to właśnie ta część historii Teatru Kameralnego interesuje nas najbardziej, nie można mówić o tym miejscu z pominięciem jego wcześniejszych losów, ważnych działań społecznych, dotykających go zmian dziejowych.

Cofnijmy się do lat 50. XIX wieku, bo z naszej perspektywy właśnie wtedy wszystko się zaczęło. W centrum miasta powstał budynek służący jako przestrzeń rozrywkowa i gastronomiczna. Mieścił m.in. kręgielnię, restaurację i ogród, stając się miejscem często uczęszczanym przez bydgoszczan. Pod koniec XIX wieku rozrósł się o salę bankietową mogącą pomieścić ponad pół tysiąca gości, zyskując tym samym na popularności i przyciągając kolejne rzesze spragnionych rozrywki mieszczan. W miarę upływu lat atrakcyjność kompleksu wciąż rosła. Wzbogacił się m.in. o winiarnię i piwiarnię, a także stał się siedzibą kabaretu „Clou”. Budynek pełnił swoje funkcje niezmiennie aż do końca II wojny światowej. 

Wikibenchris, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons

Krótko po zakończeniu wojny miejsce po raz pierwsze zostało zaadaptowane na potrzeby teatralne, stając się przestrzenią sceniczną. Nie działał już Teatr Elysium (niemiecka scena funkcjonująca w Bydgoszczy w latach 1920-1939), a gmach Teatru Miejskiego, zniszczony w 1945 i wyburzony w 1946, dopiero powstawał w nowym miejscu od zera. W tej sytuacji niewielką scenę w sali bankietowej wykorzystywano dla działalności teatralnej. Nie było kostiumerii, nie było pomieszczeń magazynowych, była za to chęć, upór i determinacja. Do 1949 zaprezentowano publiczności 24 premierowe tytuły, które po wybudowaniu Teatru Polskiego przeniesiono do nowej przestrzeni.

Do lat 50. o scenie przy Grodzkiej zapomniano. Po odwilży roku 1956 postanowiono uruchomić w mieście drugą scenę teatralną. To wówczas miejsce zyskało funkcjonującą dziś nazwę i salę na 300 widzów (aktualnie – nieco mniejszą, ale za to ze zdecydowanie większą i dającą olbrzymie możliwości sceną). Od lat 60. do lat 80. w Kameralnym zaprezentowano ponad 130 premierowych sztuk, w tym m.in. prapremierowo „Tango”Sławomira Mrożka. W 1988 ten etap historii Teatru Kameralnego w Bydgoszczy został zamknięty: zaprzestano użytkowania obiektu, ponieważ nie spełniał przepisów przeciwpożarowych. 

Od końca lat 80. trwała tułaczka budynku przy Grodzkiej. Czy tułać może się budynek, który nie zmienia swojego miejsca? Jak się okazuje – owszem, bowiem przestrzeń kilkakrotnie zmieniała właściciela. Od Annasza do Kajfasza – po teatrze przejęła go Opera Nova, a w 2006 roku został przekazany miastu przez samorząd województwa. Planowano go wyremontować i sprzedać, ale nie udała się wówczas żadna z tych koncepcji. Kilka lat później, dzięki konsultacjom społecznym, budynek postanowiono zrewitalizować i przywrócić mu funkcje teatralne, na co udało się pozyskać dofinansowanie ze środków unijnych. 

Po rozpisaniu przetargu w 2017 roku machina ruszyła. Cała konstrukcja budynku, łącznie z fundamentami, powstała od nowa, choć z uwzględnieniem i poszanowaniem bryły oraz konstrukcji funkcjonującej w tym miejscu wcześniej. Na widowni, dostosowanej – tak jak cały budynek – dla osób niepełnosprawnych, przewidziano miejsce dla 232 widzów. Teatr wyposażono w jedyną w mieście wbudowaną na stałe scenę obrotową, 16 wyciągów elektrycznych, wyciąg kurtynowy, trzy mosty oświetleniowe i zapadnię towarowo-dekoracyjną. Teatr Kameralny wkroczył w nowy rozdział swojej historii z impetem, zapałem i ogromem możliwości, w tym także doskonałym zapleczem technicznym oraz nowoczesnym sprzętem.

Teatr Kameralny w Bydgoszczy oficjalnie powstał w kwietniu 2019 roku na mocy Uchwały Rady Miasta Bydgoszczy. Do momentu zakończenia budowy funkcjonował w biurze tymczasowym w Operze Nova, już na tym etapie budując repertuar i kompletując zespół artystyczny oraz administracyjny. Do budynku przy Grodzkiej 14-16 przeniósł się jesienią 2021 roku. Oficjalne otwarcie Teatru to natomiast marzec 2022 roku i polska prapremiera musicalu „Matylda”zrealizowana w koprodukcji z warszawskim Teatrem Syrena; wydarzenie o niespotykanej dla Teatru Kameralnego skali, które przyciągnęło widownię z całej Polski.

Historia Teatru Kameralnego w Bydgoszczy, choć już wielowiekowa, tak naprawdę dopiero się zaczyna. Dla Teatru niezwykle istotne jest jednak kultywowanie i podkreślanie tradycji oraz wagi miejsca dla miasta i jego mieszkańców. Istota miejsca dla świadomości i tożsamości bydgoszczan jest niepodważalna – bez wspomnianych konsultacji społecznych miejsce to nie mogłoby stać się ponownie przestrzenią kultury i edukacji. Teraźniejszość, przeszłość i przyszłość Teatru nieustannie się splatają. Przykłady? W czasie przebudowy Teatru odkryto ważne znaleziska archeologiczne z przełomu XIV i XV wieku. Pierwszy spektakl w repertuarze Teatru skierowany do dorosłego widza wyreżyserował Mirosław Henke, który wystąpił w 1981 na scenie przy Grodzkiej w spektaklu „Zaczarowany las”. Dyrektor Teatru, Mariusza Napierała, to właśnie w pracowniach zlokalizowanych przy Grodzkiej zdobywał pierwsze doświadczenie scenograficzne. Przykłady można by mnożyć. I nie jest to kwestia przypadki, bo „Tu jest i… będzie teatr”.